Kościół rzymskokatolicki wiąże Wielkanoc ze świętem Paschy (Przaśników). Nie wszyscy jednak wiedzą, że „zmieniając czasy i Prawo” (Dn 7.25), Kościół zmienił również datę obchodzenia tego święta. Jak do tego doszło i co Biblia mówi na temat samej Paschy?
Według Księgi Wyjścia święto Paschy (hebr. pasachti znaczy: przechodzić, omijać, ochraniać – Wj 12.13,23,27) obchodzone jest na pamiątkę wyzwolenie narodu izraelskiego z niewoli egipskiej. Jest więc ona najważniejszym świętem żydowskim, o ustanowieniu którego zadecydował sam Bóg, który powiedział do Mojżesza i Aarona, co następuje: „Dziesiątego dnia tego miesiąca niech wezmą sobie – każdy człowiek – jagnię dla rodziny, jagnię dla domu (…). Będzie to jagnię bez skazy, samiec jednoroczny, weźcie go spośród owiec lub spośród kóz. Będzie przez was strzeżony aż czternastego dnia tego miesiąca. I cała zgromadzona społeczność Jisraela zarżnie go po południu. Niech wezmą z krwi jagnięcia i nałożą na obie strony odrzwi i na nadproże w domach, gdzie będą jedli. Będą jedli mięso tej nocy, będą jedli je upieczone na ogniu, razem z macami i z gorzkimi ziołami (…). Tak będziecie go jedli: wasze biodra będą przepasane, na waszych nogach będą sandały a w waszych rękach będą laski. Będziecie jedli go w pośpiechu. To jest ofiara pesach dla Boga. Tej nocy objawię się w ziemi egipskiej i zabiję każde pierworodne w ziemi egipskiej, od człowieka po zwierzę. I na wszystkich bożkach Egiptu dokonam sądu – Ja Bóg. A krew będzie dla was znakiem na domach, w których jesteście. Zobaczę tę krew i oszczędzę was omijając was. I nie będzie u was śmiertelnej plagi, gdy uderzę ziemię egipską. Ten dzień będzie dla was pamiątką. Będziecie go świętować jako święto dla Boga. Przez wszystkie wasze pokolenia będziecie świętować ten dzień jako wieczny bezwzględny nakaz” (Wj 12.3,5-8,10-14 wg „Tora”, Księga Druga, Edycja Pardes Lauder, Kraków 2003).
Również w innym miejscu czytamy: „W miesiącu pierwszym, czternastego dnia tegoż miesiąca o zmierzchu jest Pascha Jahwe” (Kpł 23.5). Przypis do tego wersetu wyjaśnia: „Święto rozpoczyna się wieczorem, jednak korban pesach przynosi się do Świątyni po południu czternastego dnia miesiąca nisan” („Tora”, Księga Trzecia, s. 278).
Jaki był stosunek do Paschy Jezusa oraz Jego uczniów? Zarówno On, jak i Jego uczniowie obchodzili Paschę zgodnie z biblijnym nakazem. Według Łukasza Jezus po raz pierwszy brał w niej udział, gdy miał dwanaście lat (Łk 2.41-42). Ostatni zaś raz obchodził ją tuż przed swoją śmiercią, gdy w pierwszy dzień Przaśników wraz z nastaniem wieczoru zasiadł przy stole z dwunastoma uczniami i ustanowił Nowe Przymierze (Mt 26.17-30; Mk 14.12-25; Łk 22.1,7-20, por. J 2.13; 5.1; 6,4; 11.55-57).).
Podobnie postępowali piersi chrześcijanie. Tym bardziej, że pierwotna wspólnota mesjaniczna składała się głównie z Żydów. Poza tym – jak czytamy – Jezus nie przyszedł znieść Prawa, lecz je wypełnić (Mt 5.17-20). Dał więc przykład swoim uczniom, aby i oni postępowali, jak On postępował (por. 1 J 2.6).
Potwierdzeniem świętowania Paschy przez pierwszych chrześcijan są również słowa Pawła: „Wyrzućcie stary kwas (..), jako że przaśni jesteście. Chrystus bowiem został złożony w ofierze jako nasza Pascha. Tak przeto odprawiajmy święto nasze, nie przy użyciu starego kwasu, kwasu złości i przewrotności, lecz – przaśnego chleba czystości i prawdy” (1 Kor 5.7-8).
Z tekstu tego wynika również, że Jezus postrzegany był jako baranek paschalny przez którego Bóg wyzwala swój lud z niewoli grzechu (por. Iz 53.7; J 1.29,36; 1 P 1.18-19; Ap 5.6; 7.14; 13.8).
Tak też uważa David H. Stern, który pisze: „Podaję w wątpliwość popularne założenie, że paschalny język Sza’ula ma w tym miejscu charakter czysto przenośny. Nie dostrzegam w kontekście żadnego istotnego powodu, który skłaniałby do zignorowania prostego sensu słów: Świętujmy więc seder [wieczerza w wigilię Paschy]. Wydaje się raczej, że pierwsi wierzący nie-Żydzi również obchodzili żydowskie święto Pesach. Jak zobaczymy w obchodach tych łączono tradycyjną żydowską symbolikę paschalną z nową symboliką odnoszącą się do centralnej roli Jeszui Mesjasza w historii Żydów i świata. Zgromadzenie korynckie najwyraźniej obchodziło Pesach…” („Komentarz żydowski do Nowego Testamentu”, s. 638).
Również ks. Bogusław Nadolski pisze, że „pewną sugestią w tym względzie [w świętowaniu Paschy] może być 1 Kor 5.7nn (…). Najstarszymi [zaś] świadectwami obchodu chrześcijańskiej Paschy są: Epistola Apostolorum (Listy Apostołów, ok. 150 r., rozdz. 15-18), a zwłaszcza homilia wielkanocna Melitona z Sardes (166-180), odnośnie zaś do Rzymu pisma papieży: Aniceta (zm. 166) i Wiktora I (zm. 200). Świadectwa powstały w związku ze spotkaniem z biskupem Polikratesem ze Smyrny i z listem Ireneusza z Lyonu” („Liturgika”, t. II, Pallottinum, Poznań 1991, s. 55).
Podobnie czytamy w „Encyklopedii biblijnej”: „Wielkanoc pierwotnie świętowano w dniu następującym po zakończenie postu paschalnego (14 Nisan), niezależnie od dnia tygodnia. W połowie II w. niektórzy chrześcijanie pochodzenia pogańskiego zaczęli jednak świętować Wielkanoc w niedzielę po 14 Nisan (…). Wynikły z tego spór o właściwą datę obchodzenia święta Wielkanocy doszedł do zenitu w 197 r. po Chr., gdy papież Wiktor ekskomunikował chrześcijan upierających się przy 14 Nisan. Spór trwał do początków IV w., kiedy kwartodecymanie (od łac. „14”) zostali zobowiązani przez cesarza Konstantyna do dostosowania się do powszechnej w całym cesarstwie praktyki świętowania Wielkanocy w niedzielę po 14 Nisan, a nie 14 Nisan” (Warszawa 1999, s. 1336).
Warto zauważyć, że cały ten spór zarówno o datę, jak i o sposób obchodzenia chrześcijańskiej Paschy – jak przyznaje Kościół – wywołali chrześcijanie pochodzenia pogańskiego. Euzebiusz z Cezarei pisał o tym tak:
„Podniesiono naonczas kwestie sporną niemałego znaczenia. Otóż kościoły całej Azji sądziły (…), na podstawie bardzo starej tradycji, że święto Paschy Zbawicielowej należy obchodzić czternastego dnia księżyca, kiedy Żydzi mieli rozkaz ofiarowania baranka (…). Tymczasem tego sposobu wszystkie inne kościoły świata całego się nie trzymały (…). W sprawie tej odbywały się synody i zgromadzenia biskupów”.
„Na czele biskupów azjatyckich, którzy podtrzymywali twierdzenie, że należy strzec dawnego zwyczaju, z pierwotnych przejętego czasów, stał Polikrates. Wyłożył on osobiście w Liście, napisanym do Wiktora i do kościoła rzymskiego tradycję, przez siebie przejętą, w słowach następujących: »My tego dnia nie święcimy lekkomyślnie; Nic nie dodajemy, i nic nie ujmujemy. Albowiem w Azji wielkie zaszły gwiazdy, które wzejdą w dniu Przyjścia Pańskiego, kiedy z niebios przyjdzie w chwale, i wzbudzi wszystkich świętych, Filipa, jednego z dwunastu apostołów, spoczywającego w Hierapolis (…). Jest jeszcze i Jan, który spoczywał na piersi Pana, który (…) spoczywa w Efezie. Jest jeszcze i Polikarp w Smyrnie (…). Ci wszyscy przestrzegali czternastego dnia Paschy, według ewangelii, i w niczym od tego nie odstąpili, ale szli zawsze za wiary zasadą. Tak i ja, Polikrates, najmniejszy spośród Was wszystkich, idę za tradycją krewnych swoich (…). Tedy ja, Bracia, który żyję w Panu siedemdziesiąt i pięć lat, i który obcowałem z braćmi świata całego, i który dokładnie się wczytałem w całe Pismo Święte, ja się nie boję żadnych pogróżek, albowiem więksi ode mnie powiedzieli: Należy więcej słuchać Boga, aniżeli ludzi«” („Historia Kościelna”, Poznań 1924, Księga Piąta, s.237-240).
Jak na to pismo zareagował biskup Rzymu? Ekskomunikował „wszystkie gminy azjatyckie oraz kościoły sąsiednie, jak gdyby były innowiercze” (Tamże, s. 241).
Powyższa decyzja nie została jednak przyjęta z aprobatą. Co więcej, wielu biskupów z Ireneuszem włącznie wyraziło swój sprzeciw wobec niej. Ten ostatni apelował również do Wiktora, aby nie wykluczał „całych kościołów Bożych, które zachowują tradycję pradawnego zwyczaju”. Uzasadniał to tym, że „Polikarp nie tylko był uczniem apostolskim, nie tylko żył razem z wielu ludźmi, którzy widzieli Pana, ale apostołowie ustanowili go w kościele smyrneńskim biskupem dla Azji (…). Tego zawsze uczył, co przejął od apostołów, co również kościół podaje, co wreszcie jest jedyne i prawdziwe” (Księga Czwarta, s.161).
Wiktor wycofał wówczas swój dekret, ale i tak spór trwał nadal aż do soboru nicejskiego w 325 r., kiedy to Konstantyn wydał tzw. edykt wielkanocny, nakazujący świętować Wielkanoc w niedzielę, po 14 nisan. Dlaczego to uczynił? Dlaczego tak ważna była zmiana biblijnej Paschy na rzymską Wielkanoc?
Ponieważ biskupi rzymscy z cesarzem Konstantynem na czele, od dawna czynili starania, aby odciąć się od żydowskich korzeni i „schrystianizować” pogańskie święta i zwyczaje. David Hargis podaje, że „angielska nazwa Wielkanocy –– »Easter«, wiąże się z imieniem pogańskiej bogini nazywanej Eastre wśród Anglosasów, Ishtar w Arabii, Izyda w Egipcie. Bogini ta była i jest znana jako matka-ziemia, bogini płodności oraz królowa niebios. Jej święto było obchodzone w Imperium Rzymskim w pierwszą niedzielę po pierwszej pełni księżyca po wiosennej równonocy. Kościół [rzymski] zaadoptował więc wszystkie starożytne symbole Wielkanocy: kolorowanie jajek, święcenie żywności; niedzielne nabożeństwo o wschodzie słońca, jako hołd dla słońca nadchodzącego ze wschodu; i honorowanie niedzieli jako Szabatu. Uczynił to, aby się odciąć od judaizmu i przyciągnąć do siebie nawracających się pogan” (,,Spisek Konstantyna”).
Ponadto sam Konstantyn stwierdził, że Żydzi zostali definitywnie odrzuceni przez Boga, ponieważ to oni doprowadzili do śmierci Zbawiciela. Twierdził, że święta katolickie znacznie przewyższają te, które znajdują się w Biblii. Dlatego też we wspomnianym edykcie napisano: „Zabraniamy praktykowania zwyczajów i obchodzeniu świąt żydowskich, ponieważ Żydzi są skalani bezbożną zbrodnią, umysły tych nędzników są ślepe (…). Dlatego nie będziemy mieli nic wspólnego z Żydami, którzy są naszymi przeciwnikami. (…) Zabrania się wszelkich kontaktów z tą złą drogą (…), są to ludzie zupełnie zdeprawowani (…). Dlatego (…) nie [chcemy] nigdy więcej mieć czegokolwiek wspólnego z tymi (…) mordercami naszego Pana” (za biskupem Teodoretem z Kyrrhos, „Historia Kościoła”).
O tej demonicznej wprost wrogości do narodu izraelskiego i antyżydowskim fundamencie Kościoła papieskiego świadczy również następujący cytat: „Odnośnie do sporu o świętowanie Wielkanocy postanowił sobór nicejski obchodzić ją w niedzielę po pełni księżyca, przypadającej po wiosennym zrównaniu dnia z nocą. Wypada więc, że gdyby 14 Nisan przypadł na niedzielę, to chrześcijanie świętować będą Wielkanoc nie razem z żydowską paschą, ale o tydzień później (…). Mimo tych uchwał różnice w świętowaniu Wielkanocy bynajmniej się nie zakończyły, owszem trwały aż do czasów Karola Wielkiego (…). Dopiero pod koniec VIII w. doszło do świętowania paschy w jednym dniu w całym chrześcijaństwie” (ks. dr Józef Umiński „Historia Kościoła”, t. I. s. 187).
Oto więc jak doszło do jednej z wielu zmian, dzięki którym narodził się Kościół Konstantyna.